Beograd 2011. Ministarstvo spoljnih poslova

Uvodna reč Vere Grujić na otvaranju izložbe

Panorama Jerusalima

Podatak da je ovo već petnaesta samostalna izložba radova Jovice Prodanovića, što je impresivan broj i za likovne stvaraoce kojima je bavljenje slikarstvom osnovno zanimanje, svedoči o ljubavi prema umetnosti i entuzijazmu koji su utkani u svako njegovo delo. Tokom minulih decenija on je, boraveći u zemljama u koje ga je vodila dužnost diplomate, kao i na prostorima nekadašnje Jugoslavije, svojim radovima beležio utiske pobuđene lepotom i slikovitošću pejzaža, urbanih sredina i živopisnih prizoraMinistarstvo spoljnih poslova iz svakodnevnog života, ili analitički pronicao u karakterističnu suštinu fizionomskih i psiholoških atributa portretisanih ličnosti. Od 2006. godine njegovu pažnju posebno zaokupljaju motivi iz Jerusalima, drevnog grada koji čuva tragove moćnih starih civilizacija, mnogo puta rušenog do temelja i nanovo podizanog, uporišta vere Jevreja, hrišćana i muslimana u kojem se nalaze ostaci Solomonovog hrama, Hristov grob i mesto odakle se po predanju prorok Muhamed uzneo na nebo.

Bogata istorija Jerusalima uslovljena njegovim geopolitičkim položajem i važnošću koju ima kao sakralni prostor, toponimi poznati iz svetih knjiga, vezani za ličnosti čije delovanje predstavlja temelje triju religija, pre toga duga paganska prošlost, kao i šarolikost specifičnosti karakterističnih za brojne nacionalne i religijske grupe, stolećima su privlačili vernike, naučnike i turiste sa svih strana sveta, ali i umetnike, posebno u 19. veku. U tom periodu su Napoleonov pohod na sever Afrike i drugi značajni istorijski događaji u većoj meri probudili interes Evropljana za ovaj region, tako da su neobični orijentalni ambijenti i egzotični likovi postali česta inspiracija umetnika. Mnogo ranije nego u delima slikara orijentalista, tokom srednjeg veka, kada je počelo organizovano vođenje poklonika po Svetoj zemlji, motivi iz Jerusalima pojavili su se u priručnicima namenjenim hodočasnicima, kasnije štampanim, pa tako i šire dostupnim, koji su imali važnu ulogu u privatnoj pobožnosti. Ovi vodiči su postojali i u okviru Srpske pravoslavne crkve čiji su predstavnici boravili u Svetoj zemlji još od vremena Nemanjića. Jedna od najpopularnijih ilustrovanih verskih knjiga bila je Opisanije Jerusalima Hristofora Žefarovića, nastala sredinom 18. stoleća, koja nije bila namenjena samo telesnom, već i duhovnom hodočašću. U Svetoj zemlji su se u specijalnim radionicama masovno proizvodile i hadžijske ikone, takozvani jerusalimi, sa prikazom Hristovog groba u centralnom delu, Hristom i Bogorodicom sa bočnih strana i ilustracijama biblijskih događaja i svetih mesta okolo, koje su kao svedočanstvo o hadžiluku bile i svojevrstan statusni simbol.

Jovica Prodanović je veliki deo svog radnog veka proveo u tom delu sveta, tako da je, pre nego što ga je Jerusalim privukao u likovnom pogledu, veoma dobro poznavao njegovu političku i kulturnu istoriju, kao i istoriju religije – zbog čega je njegovo stvaralačko interesovanje i usmereno prema starom jezgru grada. Sa jednakim poštovanjem kao milioni vernika koji su ovde doživeli najveće duhovno iskustvo, čuvajući slike mesta koja su posetili kao najveću svetinju, on se pridružio umetnicima koji su na istim lokacijama postavljali štafelaje, želeći da, kao i njihovi prethodnici, na svoj način ovekoveče objekte čiji značaj često nadmašuje lepotu njihovog spoljašnjeg izgleda. Prenoseći neposredni doživljaj viđenog, uglavnom slika arhitekturu, panoramske prikaze i pejzaže izvedene u skladnim kolorističkim harmonijama, katkad oživljavajući kompoziciju pažljivo odabranim kontrastnim detaljima. Iako on teži ka određenom realističkom odnosu prema stvarnosti, ova dela Jovice Prodanovića – slike na kojima gotovo i da nema ljudi, prožete svetlošću i lirskim štimungom – deluju više metafizički i onostrano.

Vera Grujić
Viši kustos u Narodnom muzeju u Beogradu
Beograd, maja 2011. godine

________________________________

Pročitajte o drugim izložbama: